Zarysowana tylna soczewka obiektywu to koszmar dla wielu fotografów, zwłaszcza świadomych skutków takiego zdarzenia. Jak to możliwe, że już niewielka rysa jest w stanie spędzać sen z powiek? Zdecydowanie warto przeczytać ten wpis i nie zwlekać ze wdrożeniem poniższych zaleceń – być może tych kilka porad wyeliminuje potencjalne zagrożenie.

W poprzednim artykule poruszyliśmy temat soczewki na froncie obiektywu, której sytuacja pod wieloma względami jest analogiczna do tylnej – zwłaszcza w kwestii pielęgnacji. Niestety rysy na tylnej soczewce obiektywu fotograficznego mają znacznie większy wpływ funkcjonowanie sprzętu, jego wartość, a przede wszystkim na jakość zdjęć. Zwłaszcza w sytuacji, kiedy soczewka znajduje się blisko matrycy, a tak właśnie jest między innymi w przypadku coraz to popularniejszych aparatów bezlusterkowych. Pisząc ten artykuł, zależy nam przede wszystkim na jak najszybszym wdrożeniu u każdego czytelnika dobrych nawyków, dzięki którym uda się uniknąć lub zminimalizować ryzyko do minimum.

Porysowanie tylnej soczewki w obiektywie wydaje się być trudniejszą i rzadszą sytuacją w porównaniu do tego, z czym musi się mierzyć przednia soczewka, która to jest wystawiona na czynniki zewnętrzne znacznie częściej. I tak, i nie. Przednią można uchronić, stosując szereg tanich lub bezpłatnych zabezpieczeń mechanicznych: osłonę przeciwsłoneczną, dekielek, filtr UV. Nie licząc dekielka tył obiektywu nie ma takich opcji na ochronę. Natomiast narażamy jej strukturę podczas transportu oraz czyszczenia w podobnym stopniu, jak przednią, jednocześnie dodając możliwość uszkodzenia podczas montażu obiektywu w korpusie (komu nie zdarzyło się zmieniać obiektywu w pośpiechu, niech pierwszy rzuci dekielkiem).

Największą ostrożność zalecamy w trakcie czyszczenia obiektywu. Ta z pozoru pospolita czynność, wykonana z pominięciem kilku prostych zasad, może doprowadzić do nieszczęścia. Nawet malutkie ziarnko piasku na ścierce lub powierzchni obiektywu, wtarte z dużą siłą, może uszkodzić soczewkę. Skoro czyszczenie jest zagrożeniem, to po co w ogóle się za to zabierać? Kurz jako warstwa ochronna lub zmiękczająca zdjęcia? Kiepski pomysł. Czyszczenie jest nieodłączną częścią posiadania sprzętu. Im większe zanieczyszczenia, tym większy wpływ na jakość lub funkcjonowanie sprzętu, a także trudniejsze staje się pozbycie zabrudzeń.

Dlatego, zamiast obawiać się czyszczenia, powinniśmy regularnie dbać o nasze aparaty i obiektywy. W kilku krokach pokażemy, jak się za zabrać za czyszczenie tylnej soczewki w obiektywie minimalizując ryzyko niemal do zera.

Czyszczenie tylnej soczewki obiektywu

Jeszcze przed rozpoczęciem procesu należy zadbać zarówno o powierzchnię soczewki, jak i samą ściereczkę. Zaczynamy od przedmuchania soczewki gruszką do czyszczenia sprzętu foto – dzięki czemu unikniemy wcierania pyłków w powierzchnię optyki.

Co istotne i warte podkreślenia – odradzamy korzystanie ze sprężonego powietrza w puszce. Nieumiejętne użycie może spowodować kondensację pary wodnej i silne zanieczyszczenia, trudne lub nawet niemożliwe do usunięcia. Dodatkowo swoją siłą może doprowadzić do uszkodzenia powierzchni soczewki, a nawet wnętrza obiektywu, wciskając zanieczyszczenia do wnętrza obiektywu.

Następnym krokiem powinno być oczyszczenie powierzchni pędzelkiem – nie zapominając o wewnętrznej części obiektywu – między soczewką a pierścieniem mocowania (o ile konstrukcja na to pozwala). W ten sposób pozbędziemy się mocno przylegających pyłków.

Tak przygotowaną soczewkę można przetrzeć ścierką z mikrofibry. Tylko takiej ścierki powinno się używać do czyszczenia optyki (odradzamy używania bawełnianych koszulek, szmatek niewiadomego pochodzenia lub czegoś, co się akurat nawinęło pod rękę). Zanim jednak ją użyjemy, należy sprawdzić jej stan pod kątem ewentualnych zabrudzeń, tłustych plam, kurzu lub innych pyłków. Przed czyszczeniem strzepnij z niej potencjalne zanieczyszczenie.

Przypominamy – ścierkę należy regularnie wymieniać na nową. Odradzamy pranie w proszkach do prania gdyż mogą one pozostawiać drobinki detergentu, który może uszkodzić soczewkę.

Z tak przygotowanym duetem obiektyw-ścierka możemy przystąpić do procesu czyszczenia, który powinien odbywać się kolistymi ruchami, zaczynając od środka do brzegu. Wszystkie ruchy należy wykonywać z należytą optyce delikatnością, unikając silnych i gwałtownych ruchów. Czyszczenie w pierwszej kolejności trzeba wykonywać na sucho. Dopiero trudniejsze plamy można czyścić wilgotną ścierką.

Odradzamy nanoszenie jakichkolwiek płynów bezpośrednio na powierzchnię soczewki. Bliskość styków lub mechanizmu układu AF mogłyby zostać uszkodzone w kontakcie z płynem. Płyn również mógłby dostać się między grupy soczewek, skutecznie je niszcząc. Należy stosować specjalistyczne płyny do czyszczenia optyki fotograficznej – warto zadbać o powłoki. Czyszczenie nie jest procesem skomplikowanym, a zastosowanie powyższych praktyk może uchronić nasz obiektyw przed uszkodzeniem, przy jednoczesnym zachowaniu jego wartości fotograficznych.

Uszkodzenia mechaniczne

Silne uderzenie, zahaczenie, wyślizgnięcie się, upadek. Kiepski sposób transportu, chwila nieuwagi lub po prostu czynniki zewnętrzne. Świetną i prostą formą zabezpieczenia jest dekielek, który może zminimalizować możliwość uszkodzenia.

Większość fotografów dobrze sobie zdaje sprawę z wysokiego poziomu zabezpieczenia, jaki daje ten kawałek plastiku. Nie każdy go używa, nie każdemu się chce pilnować tej czynności. Tylny dekielek to najlepsza forma ochrony, na dodatek darmowa (bo dołączana przez producentów). Poprawnie zamontowany dekielek, który jest założony w każdej możliwej sytuacji (czyt. zdejmowany tylko na chwilę przed zamontowaniem obiektywu w korpusie aparatu) stanowi podstawę bezpieczeństwa tylnej soczewki. Jednocześnie chroniąc przed uszkodzeniem mechanicznym, jak i minimalizując zabrudzenia. Nie warto bagatelizować poziomu bezpieczeństwa, jakie oferuje to z pozoru proste rozwiązanie. Ile sekund fotograf zaoszczędzi nie zakładając dekielka (np. podczas sesji), w kontrze do rysy, której wpływ będzie widoczny na wielu lub na każdym zdjęciu? Polecamy sumiennie przykładać się do zakładania dekielka, a z czasem będzie to już nawyk, który uratuje nas przed przykrymi konsekwencjami.

Szczególną uwagę zwracamy na transport sprzętu. Przemieszczanie się wraz z obiektywami, zawsze powinno odbywać się z należytą ostrożnością – zwłaszcza względem tylnej soczewki, dlatego:
• dekielek musi być założony w czasie transportu – wymówki (bo to tylko kilka metrów, bo na chwilkę itd.) proszę odłożyć na bok,
• upewnij się, że dekielek został poprawnie zamontowany i nie zostanie przypadkowo poluzowany,
• etui (pokrowce, plecaki, torby) powinno być dopasowane do posiadanego sprzętu fotograficznego, tak by nie było ani zbyt dużo luzu, ani ścisku,

• etui na sprzęt należy regularnie czyścić,

• każdorazowo należy się upewniać o zamknięciu w torbie/plecaku/pokrowcu wszystkich zamków, zaczepów, rzepów lub innych zabezpieczeń,
• bez względu na historię i renomę producenta, kampanie reklamowe i zachwalane tworzywa i rozwiązania – z każdym etui, w którym jest sprzęt, należy posługiwać się ze stosowną ostrożnością.

Manualne obiektywy kontra lustro

W wyjątkowo rzadkich przypadkach, podczas stosowania nieoryginalnych obiektywów (np. stosując konstrukcje z innym mocowaniem przez adapter) dojść może do uderzenia lustrem o wypukłą tylną soczewkę. W takich – podkreślmy to – rzadkich sytuacjach uszkodzeniu ulec może mechanizm podnoszenia lustra, samo lustro, a także powierzchnia tylnej soczewki. Dlatego używając aparatów DSLR (lustrzanek) z niededykowanymi obiektywami, warto się upewnić, czy soczewka wystaje oraz czy nie ma zagrożenia uderzenia lustrem podczas wyzwolenia migawki.

Zarysowana tylna soczewka w obiektywie foto – wpływ na zdjęcia

Dla części fotografów to oczywiste, dla części z Was będzie to nowość – rysy bez względu na umiejscowienie (przednia lub tylna soczewka) mogą mieć wpływ na zdjęcia, a ilość zależnych jest ogromna i nie należy stosować ogólników. Można jednak przyjąć, że im bliżej soczewka znajduje się matrycy, im głębsza jest rysa, im mocniej domknięta przysłona, tym większy wpływ zarysowań na zdjęcia.

Usunięcie rys z przedniej soczewki obiektywu

Nowoczesne konstrukcje obiektywów zbudowane są z soczewek pokrytych różnymi powłokami, których polerowanie, zamiast poprawić, pogorszy sytuację, dlatego próba usunięcia rys może zakończyć się eskalacją problemu. Nie tylko powłoki, ale również i konstrukcja obiektywów, jest na tyle skomplikowana, że fizyczne usunięcie rys, bez wpływu na jakość zdjęć, jest niemalże niemożliwe. W rachubę wchodzi wymiana soczewki (o ile konstrukcja na to pozwala). Kosztowny i nie zawsze możliwy do wykonania proces – chociażby z uwagi na brak części. Dlatego – jak zawsze – profilaktyka i dobre nawyki są i tańsze, i prostsze niż ewentualne próby „leczenia”.

Podsumowanie
• wpływ zarysowanej tylnej soczewki obiektywu może być bardzo duży i zależy od wielu czynników (odległości od matrycy, ogniskowej, zastosowanej wartości przysłony itd.),
• obiektyw, który nie jest podłączony do aparatu, powinien być zabezpieczony poprawnie założonym dekielkiem, dołączonym przez producenta obiektywu,
• zmieniając zamontowany w aparacie obiektyw, należy zachować szczególną ostrożność, a zwłaszcza unikać pośpiechu,
• transport obiektywów powinien odbywać się przy zastosowaniu dopasowanych do posiadanego sprzętu etui renomowanych producentów fotograficznych,
• czyszczenie tylnej soczewki obiektywów fotograficznych jest istotne,
• do pielęgnacji powierzchni obiektywu powinno się stosować produkty dedykowane do czyszczenia optyki fotograficznej,
• zachowując ostrożność i postępując zgodnie z zawartymi w tym wpisie poradami, czyszczenie nie powinno sprawiać problemów, ani powodować niepożądanych skutków,
• rys na tylnej soczewce obiektywu nie należy polerować lub próbować eliminować chemikaliami – takie działania mogę uszkodzić bezpowrotnie powierzchnię lub delikatne powłoki.

Poniżej kilka zdjęć z różnym stanem tylnej soczewki. Zwracamy uwagę, że wpływ uszkodzonej tylnej soczewki w obiektywie na zdjęcia to zawsze indywidualna sytuacja. Poniższe zdjęcia nie są testem wykonanym w warunkach laboratoryjnych i należy je traktować wyłącznie w ramach zaspokojenia ciekawości. Zastosowany sprzęt pochodzi z zasobów własnych autora.